همواره بازار ایران به هرگونه تغییر در نرخ بنزین واکنش نشان داده است. در این گزارش، بررسی کردهایم که آیا سهنرخیشدن بنزین، بازار را دچار شوک قیمتی خواهد کرد و موجب انتظارات تورمی میشود؟
به گزارش شهرآرانیوز، سیاست سه نرخی شدن بنزین از روز گذشته اعمال شد و حالا اگر جزو کسانی بودید که از کارت بنزین جایگاه با قیمت سه هزار تومانی استفاده میکردید، ازاین پس باید به ازای هر لیتر ۵ هزار تومان پرداخت کنید. حالا باید در انتظار چه چیزی باشیم؟ انفجار تورم؟ روی کاغذ تأثیر انواع سوختها بر تورم سبد خانوار (ضریب اهمیت) کمتر از ۲ درصد است. سهم استفاده از وسایل حمل و نقل شخصی (انواع هزینه ها) ۴.۰۶ درصد و خدمات حمل و نقل عمومی ۱.۴۲ درصد است، اما تغییر قیمت بنزین بیش از تأثیر واقعی بر انتظارات تورمی، تأثیر گذار است.
یکی از اتفاقاتی که بر اساس تجربه تاریخی پس از تغییر نرخ بنزین روی میدهد، افزایش قیمت کالاها به بهانه افزایش بهای تمام شده است؛ اما سهم سوخت در قیمت نهایی کالا چقدر است؟ به گفته کارشناسان سهم هزینه حمل ونقل در قیمت نهایی بسیاری از کالاهای مصرفی کمتر از آن است که گمان میرود. در اغلب کالاها، هزینه انرژی تنها بخشی از هزینه تولید است و عوامل دیگری مانند مواد اولیه، دستمزد، مالیات و هزینههای مالی نقش پررنگ تری دارند. به بیان دقیق تر، کانال هزینهای بنزین واقعی است؛ اما اثر آن محدود و قابل پیش بینی است.
اما تجربه اقتصاد ایران نشان میدهد مسئله اصلی نه اثر مستقیم بنزین بر شاخص قیمت ها، بلکه اثر روانی و انتظاری آن است. بنزین در اقتصاد ایران یک کالای نمادین است؛ هر تغییری در قیمت آن، این پیام را به بازار مخابره میکند که دولت در مسیر اصلاح یا آزادسازی قیمتها قدم برداشته و همین سیگنال میتواند رفتار فعالان اقتصادی را تغییر دهد. در چنین فضایی، برخی تولیدکنندگان و فروشندگان پیش از آنکه افزایش هزینه واقعی را تجربه کنند، اقدام به تعدیل قیمتها میکنند. از سوی دیگر، بررسی ساختار قیمت گذاری کالاها نشان میدهد در بسیاری از محصولات مصرفی، سهم سوخت و حمل ونقل در بهای تمام شده کمتر از تصورات عمومی است؛ حتی در کالاهایی که جابه جایی نقش مهمی دارد، عوامل دیگری مانند نوسان قیمت مواد اولیه، هزینه تأمین مالی، دستمزد نیروی کار و مالیات، اثرگذاری بیشتری بر قیمت نهایی دارند؛ بنابراین افزایش قیمت بنزین به تنهایی نمیتواند توجیه اقتصادی محکمی برای رشد گسترده قیمتها باشد، هرچند در عمل چنین رفتاری در بازار تکرار میشود.
در عین حال، همان طور که در گزارش «نرخ سوم بنزین؛ نه مُسکن، نه درمان» نوشتیم، سه نرخی شدن بنزین به معنای تغییر صرف قیمت نیست، بلکه نشانهای از تغییر در سیاست توزیع یارانه انرژی است. هدف اعلامی این سیاست، مدیریت مصرف، کاهش بار یارانه پنهان و هدفمندتر شدن تخصیص منابع عنوان میشود؛ موضوعی که در صورت اجرای دقیق میتواند به کاهش مصرف بی رویه و فشار کمتر بر بودجه دولت منجر شود. با این حال، چندنرخی شدن همواره ریسکهایی مانند پیچیدگی اجرایی، نارضایتی اجتماعی و حتی ایجاد زمینههای رانت را به همراه دارد. در نهایت، اگرچه وزن بنزین در سبد تورمی خانوار پایین است و اثر هزینهای آن قابل کنترل به نظر میرسد، اما مهار پیامدهای این سیاست بیش از هر چیز به مدیریت انتظارات تورمی وابسته است. شفافیت در سیاست گذاری، پرهیز از اظهارنظرهای متناقض و همراهی این تصمیم با حمایت هدفمند از دهکهای آسیب پذیر میتواند از تبدیل یک اصلاح قیمتی محدود به موج روانی افزایش قیمتها جلوگیری کند؛ در غیر این صورت، بنزین بار دیگر میتواند به متهم اصلی تورم تبدیل شود، حتی اگر نقش واقعی آن در اعداد و ارقام چندان بزرگ نباشد.
وضعیت سهمیهها
وضعیت سهمیه خودروهای سواری بنزینی چگونه خواهد بود؟ برای خودروهای سواری شخصی بنزینی، سازوکار سهمیه به شکل زیر اجرا میشود. ۶۰ لیتر در ماه با نرخ ۱،۵۰۰تومان به عنوان سهمیه پایه خانوار اختصاص دارد. این میزان، کمترین سهمیه در میان وسایل نقلیه بنزینی است؛ اما به عنوان حداقل مصرف ماهانه خانوار در نظر گرفته شده است. پس از اتمام این سهمیه، ۱۰۰ لیتر دیگر با نرخ ۳هزار تومان قابل دریافت است. این بخش، مصرف متعارف فراتر از حداقل را پوشش میدهد. پس از پایان این ۱۶۰ لیتر یا در صورت سوخت گیری بدون کارت سوخت شخصی، هر لیتر بنزین با نرخ ۵هزار تومان محاسبه میشود.
نکته مهم آن است که هیچ یک از این سهمیه ها، به جز سهمیه ۱۵۰۰تومانی، قابلیت ذخیره سازی ماهانه ندارد.
خودروهای نوشماره و تعویض پلاک
یکی از بحث برانگیزترین بخشهای مصوبه، حذف سهمیه بنزین خودروهای صفر و نوشماره بود. طبق مصوبه اولیه، از نیمه آذر۱۴۰۴ خودروهای نوشماره از دریافت سهمیه یارانهای محروم شدند. این تصمیم واکنشهای زیادی را در پی داشت که در نهایت، دولت با ارائه اصلاحیهای، میان خودروهای داخلی ارزان قیمت و خودروهای گران قیمت تفکیک قائل شد. بر این اساس، خودروهای تولید داخل با قیمت کارخانهای کمتر از یک میلیارد تومان، از حذف سهمیه مستثنا شدهاند و مانند سایر خودروهای شخصی، سهمیه کامل دریافت میکنند. در مقابل، خودروهای داخلی یا مونتاژی با قیمت کارخانهای بیش از یک میلیارد تومان، مشمول حذف سهمیه بوده و مصرف آنها از ابتدا با نرخ ۵هزار تومان محاسبه میشود. در مورد تعویض پلاک نیز ملاک اصلی، «نوشماره بودن» خودرو است. خرید خودروی کارکرده، حتی در صورت تعویض پلاک، به تنهایی باعث قطع سهمیه نمیشود.
موتورسیکلت ها؛ سهمیه محدود و هشدار بیمه
برای انواع موتورسیکلت، سهمیه پایه ۲۵ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی در نظر گرفته شده است. در عین حال، دولت هشدار داده اجرای طرح قطع سهمیه برای موتورسیکلتهای فاقد بیمه شخص ثالث، دیر یا زود عملیاتی میشود. با توجه به وجود حدود ۱۰ میلیون موتورسیکلت بدون بیمه در کشور، این تصمیم میتواند اثر اجتماعی قابل توجهی داشته باشد و مالکان را به تمدید بیمه سوق دهد.
تاکسیهای اینترنتی
یکی از مهمترین نوآوریهای طرح جدید، تغییر شیوه حمایت از رانندگان تاکسیهای اینترنتی است. در این مدل، سهمیه سوخت مستقیما روی کارت سوخت شارژ نمیشود. رانندگان اسنپ و تپسی، ابتدا سهمیه عادی خودروهای سواری را دریافت میکنند. سپس بر اساس پیمایش واقعی ماهانه، یارانهای معادل مصرف مازاد تا سقف مشخص، به صورت اعتباری–ریالی به حساب آنها واریز میشود. سقف این حمایت برای خودروهای بنزینی دویست لیتر، برای دوگانه سوزها ۹۵ لیتر و برای موتورسیکلتهای فعال چهل لیتر در ماه تعیین شده است. این روش، به گفته دولت، شفافیت را افزایش میدهد و مانع از سوءاستفاده از سهمیه میشود.
ارسال نظرات
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
